Türk devletleri yarın Semerkant'ta buluşacak

Kasım 2021’de İstanbul'da Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi (Türk Konseyi) 8. Zirvesi'nde "Türk Devletleri Teşkilatı" adını alan örgüt, yeniden yapılanmasının ardından ilk zirvesini Türk-İslam medeniyetinin önemli merkezlerinden olan tarihi Semerkant şehrinde yapacak.

Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’in ev sahipliğinde düzenlenecek zirveye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ve Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov ile gözlemci ülkeler Türkmenistan Ulusal Konseyi Halk Maslahatı Başkanı, eski Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbangulı Berdimuhamedov ve Macaristan Başbakanı Viktor Orban da katılacak.

"Türk Medeniyeti İçin Yeni Dönem: Ortak Kalkınma ve Refaha Doğru" temasıyla yarın düzenlenecek zirvede, dönem başkanlığı Türkiye'den Özbekistan’a devredilecek. Zirvede ayrıca 3 yıllık görev süresi dolan TDT Genel Sekreteri Bağdat Amreyev’in yerine yeni Genel Sekreter seçilecek.

12 Kasım 2021'deki İstanbul Zirvesi'nde kabul edilen ve Teşkilat'ın 20 yıllık yol haritasını oluşturan Vizyon Belgesi'nin ilk 5 yıllık uygulama kılavuzunu teşkil edecek "Strateji Belgesi" başta olmak üzere, Teşkilat'ın işleyişine ve geleceğine dair önemli kararların alınması öngörülen zirvenin sonuçlarına ilişkin Semerkant Deklarasyonu’nun imzalanması bekleniyor.

Konseyin kuruluşu

Eski Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla 1992’de, "Türk Dili Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları Zirvesi" olarak ortaya çıkan forum, Türkçe konuşan ülkeler arasındaki ilişkileri en üst seviyede geliştirmek amacıyla 1992'den 2010'a kadar 10 zirve gerçekleştirdi.

3 Ekim 2009’da Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan tarafından imzalanan Nahçivan Anlaşması ile temeli atılan Konsey, İstanbul'da Eylül 2010'da yapılan Türk Dili Konuşan Ülkeler Devlet Başkanları 10. Zirvesi'nin ardından, "Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi" olarak kuruluşunu resmen ilan etti.

Daha önce Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi adıyla 8 kez toplanan zirvenin ilk toplantısı 2011'de Almatı'da yapılırken, ikinci zirve Ağustos 2012’de Kırgızistan'ın başkenti Bişkek’te, üçüncü zirve Ağustos 2013’te Azerbaycan’ın Gebele şehrinde, dördüncü zirve Haziran 2014’te Bodrum’da, beşinci zirve de Eylül 2015’te Kazakistan’ın başkenti Astana’da düzenlendi. Türk Konseyinin Eylül 2018'de Kırgızistan'ın Çolpan Ata kentinde düzenlenen altıncı zirvesinde Macaristan gözlemci üye kabul edilirken, 2019'da Bakü'de düzenlenen yedinci zirvede de Özbekistan, Konseye tam üye oldu.

Türk Konseyi’nin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın ev sahipliğinde İstanbul’da düzenlenen sekizinci zirvesinde ise Türkmenistan gözlemci üye olarak kabul edildi. Zirvede, Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyinin adı "Türk Devletleri Teşkilatı" olarak değiştirilirken, teşkilatın ilk zirvesinin tarihi Semerkant şehrinde yapılması kararlaştırıldı.

Zirvede, Erdoğan’a "Türk Dünyası Ali Nişanı" verilecek

Zirvede üye ülkeler, Türk dünyasına hizmetlerinden dolayı Cumhurbaşkanı Erdoğan'a, "Türk Dünyası Ali Nişanı" takdim edecek. Ayrıca Cumhurbaşkanı Erdoğan'a Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev tarafından da "Milli Nişan" verilecek.

Zirvede üye ülkelerin belirlediği adaylar arasından seçilecek kişiye "Ali Şir Nevai" ödülü verilecek. Türkiye'den komisyonda Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu Başkanı Prof. Dr. İskender Pala yer alırken, ödül için de Türkiye'nin adayı Nobel ödüllü bilim insanı Prof. Dr. Aziz Sancar olarak belirlendi.

"Semerkant Zirvesi, TDT'yi bölgesel bir aktör olarak bir üst düzeye taşıyacak"

Zirveye ilişkin değerlendirmelerde bulunan Özbekistan Stratejik Analiz ve Perspektifi Belirleme Enstitüsü Bölüm Başkanı, siyaset bilimcisi Doç. Dr. Bahrom Hocanov, dünyadaki jeopolitik değişimlerin Orta Asya bölgesine etki ettiği son dönemde, giderek küresel ve bölgesel meselelerde önemi rol oynamaya başlayan TDT’nin yeniden yapılanmasının ardından ilk zirvesinin Büyük İpek Yolu güzergahında yerleşen ve Orta Asya’nın ticari, kültürel ve bilim merkezi olan Semerkant’ta yapılacak olmasının ayrı bir önem taşıdığını belirtti.

Hocanov, "Avrupa Birliği ve ABD’nin Orta Asya ülkelerinin bölgede önemli bir etki ve güce sahip Rusya ve Çin’in etkisinden bir an önce kurtulmaları yönündeki açıklamalarının arttığı bir dönemde, yeniden yapılandırılan TDT’nin ilk zirvesinin Semerkant’ta yapılıyor olması bölge ülkeleri için çok önemlidir. Semerkant Zirvesi, TDT'yi bölgesel bir aktör olarak bir üst düzeye taşıyacaktır. Bu açıdan toplantı, tarihi bir zirve olacaktır." dedi.

Hocanov, bölgede etkili olan Rusya, Çin ve Batı’nın bölge ülkelerinin TDT kapsamındaki iş birliklerinin geliştirilmesine sıcak bakmayacağını, buna rağmen bölge ülkelerinin TDT kapsamındaki ilişkilerini en üst seviyeye çıkarmaları gerektiğini sözlerine ekledi.