Heterodoksi nedir? Heterodoksi nasıl ortaya çıktı?

Heterodoksi nedir?

Herhangi bir dinin yerleşik inancından farklılaşan, aynı din içinde ana gövde ya da resmî din yorumunun dışında olan farklı bir doktrini ifade eden kavramdır. Dinî geleneklerde lerde teolojik ve dinsel tutumlar açısından merkeze alınan inanç, "ortodoks" kavramıyla nitelenirken ortodoks inançtan farklı olanlar "heterodoks" olarak nitelenmiştir. Dolayısıyla "heterodoks" kavramı "ortodoks" tanımlanmıştır. Ortodoks, lúgat anlamı itibakavramına göre ve bu kavramın zıttı olarak teolojik anlayış ve doğru uygulamaya işaret riyla bir din hakkındaki doğru ibadet, doğru etmektedir. Heterodoks ise Grekçe "diger" anlamındaki "heteros" ile "öğreti" anlamındaki "doxa" kelimelerinden oluşarak "başka öğreti" anlamına gelmektedir.

Heterodoks akımlar nasıl ortaya çıktı? 

Heterodoks akımlar, yani ana bünyede yer alan dinsel geleneğin bazı yönlerine muhalif düşüncelerin gelişmesi, bütün dinler için mümkündür. Ancak heterodoks kavramı özellikle 4. yüzyılda Grek kilise babalarının kullandığı "ortodoks" kavramının karşıtı olarak Hristiyanlık tarihinde ortaya çıkmıştır. Hristiyanlık tarihinde kutsal metinde sözü edilen Mesih ve mahiyeti, iman-amel ilişkisi, vahiy ve bedenleşme gibi konularda farklı düşünceler ortaya çıkmıştır. Özellikle erken dönem Hristiyan apolojistler kurulu, inanç esaslarının dışında kalan bu farklı düşünceleri "iman"dan uzaklaşmak olarak nitelemiş ve bu düşünceleri ortodoksiye karşı büyük bir tehdit olarak görmüştür.

Heterodoks akımlar, yani ana yer alan dinsel geleneğin bazı yönlerine r halif düşüncelerin gelişmesi, bütün dinler için mümkündür. Ancak heterodoks kavramı özellikle 4. yüzyılda Grek kilise babalarının kullandığı "ortodoks" kavramının karşıtı olarak Hristiyanlık tarihinde ortaya çıkmıştır. Hristiyanlık tarihinde kutsal metinde sözü edilen Mesih ve mahiyeti, iman-amel ilişkisi, vahiy ve bedenleşme gibi konularda farklı düşünceler ortaya çıkmıştır. Özellikle erken dönem Hristiyan apolojistler kurulu, inanç esaslarının dışında kalan bu farklı düşünceleri "iman"dan uzaklaşmak olarak nitelemiş ve bu düşünceleri ortodoksiye karşı büyük bir tehdit olarak görmüştür.

Heresi ile heterodoksi kavramının arasındaki fark nedir? 

Heterodoksi kavramının dinsel açıdan "sapkınlık" olarak tanımlanan "heresi" kavramıyla da ilişkisi söz konusudur. Pek çok dinî gelenek içinde sapkın ya da zındık olarak nitelenebilecek akımlar ortaya çıkmakla birlikte "heresi" kavramı da genel olarak Hristiyanlık tarihiyle ilgilidir. Grekçe "hairesis" kelimesi "tercih etmek" anlamındadır. Buna göre heterodoks, kişinin ortodoks inancın dışında olanı bilinçli bir şekilde tercih etmesini ifade eder. Heresi ile heterodoksi arasındaki fark ise heresi kavramının basitçe hatalı bir görüşe inanmayı değil, ortodoksinin karşıtı olan inanca yönelik açık ve kasıtlı tercihi ifade etmesidir. Ortodoksiye göre hatalı olan doktrinleri bilinçli bir şekilde Savunarak ortodoks inançtan sapan kişiler genellikle "heretik" olarak nitelenir. Çünkü bunların kendilerini, inananlar topluluğunun, yani cemaatin dışında tuttukları düşünülür. Heterodoks görüşe sahip olan kişinin ise bazı ortodoks doktrinlere muhalif olsa da kilise içinde yer almasına izin verilebilir. Dinlerin tarihsel süreçleri dikkate alındığında ortodoks inancın toplumda yaygın olan dinsel eğilim çevresinde geliştiği görülmektedir. Buna göre geniş toplumsal tabana sahip olan dinsel eğilim aynı zamanda siyasî otorite ile de uyum ilişkisi içindedir. Bu durumda dinsel açıdan ortodoks inanç, siyasî otorite nazarında güçlü bir meşruiyet zeminine dayanmaktadır. Dolayısıyla heterodoksi, bazen iktidarı elinde tutan kişiler tarafından kurulan dinsel inançlardan farklı olarak değerlendirilen görüş ya da doktrinleri ifade etmektedir. Bununla birlikte heterodoks olarak nitelenen düşüncelerin sürekli olarak dışlanması söz konusu değildir. Toplumsal tabanın değişmesi ya da siyasî erkin inanç değiştirmesi ile bazı ortodoks doktrinler heterodoks, heterodoks doktrinler de ortodoks hâle gelebilir.